کد مطلب:36733 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:71

فیلسوفان، جهان را یك نظام ضروری می بینند كه همه ی آنچه از پس می آید، صد در صد معلول آن چیزهایی است كه از پیش وجود داشته اند. معلولها دقیقا به همان مقدار آشكار می شوند كه علتها اقتضا می كنند. اگر غیر از این باشد نظام علیت مخدوش خواهد بود. فیلسوفان معتقدند كه نظام پاداش و كیفر هم از اصل علیت تبعیت كامل می كند. كسی كه كار بدی كرده است، فقط به مقتضای آن كار بد و به همان اندازه كه آن كار بد اقتضا می كند، كیفر خواهد دید. و آن كس كه كار نیك كرده است، به مقتضای همان نیكی پاداش می بیند، نه بیشتر و نه كمتر. اگر تاثیرات حاصل از یك فعل با كیفیت و كمیت آن فعل ربطی نداشته باشد، اصل علیت نفی و نقض شده است. حكیمان نسبت میان پاداش و كیفر آدمیان در عالم آخرت و كار نیك و بد آنها در این عالم را از همین جنس دانسته اند. گویی آدمی در این عالم به خود چوبی می زند، ولی دردش را در قیامت احساس می كند:

ای دریده پوستین یوسفان
گرگ برخیزی از این خواب گران

(مثنوی، دفتر چهارم، بیت 3661)

ز آنكه می بافی همه ساله بپوش
ز آنكه می كاری همه ساله بنوش

(مثنوی، دفتر پنجم، بیت 3181)

وعده ی فردا و پس فردای تو
انتظار حشرت آمد وای تو

(مثنوی، دفتر سوم، بیت 3477)

انسانی كه در این دنیا پوستین یوسفان مظلوم را می درد، در آن عالم

[صفحه 269]

گرگ محشور خواهد شد. یعنی گرگی وی معلول پوستین دری این جهانی اوست. كسی كه در این دنیا به خود و دیگران وعده ی امروز و فردا می دهد و تسویف می كند، عذابش در آن جهان به شكل انتظار كشیدن ظاهر خواهد شد:

وعده ی فردا و پس فردای تو
انتظار حشرت آمد وای تو

صفحه 269.